Anoreksija nervoza je jedan od najučestalijih i najopasnijih poremećaja ishrane. Ona predstavlja treći najučestaliji mentalni poremećaj među adolescentima i najveći je uzročnik smrtnosti među svim mentalnim poremećajima.
U polju poremećaja ishrane, anoreksija nervoza je izdvojena kao poseban poremećaj tek u prošlom veku, mada je o njoj pisao još Vilijem Gal 1868. godine. Anoreksija je već tada bila povezivana sa psihološkim uzrocima, potrebom za restriktivnim održavanjem telesne težine i uticajem porodice.
Karakteristična uverenja i ponašanja koja su u sprezi s ovim problemom bila su razlog za izdvajanje poremećaja kao posebnog. Na sličan način su opisana uverenja i ponašanja osoba koje su manifestovale bulimično ponašanje. Međutim, razlike između ova dva poremećaja ishrane su već na prvi pogled očigledne. Različita je struktura ličnosti osobe koja će se ponašati asketski i odbijati hranu i one koja će se ponašati impulsivno, te nekontrolisano unositi hranu, ne bi li je kasnije jednako nekontrolisano iz sebe izbacila.
Anoreksija nervoza – učestalost i začeci poremećaja
Prosečna učestalost anoreksije među mladim devojkama je oko 0.3%. Prema Kendelu, prosečna incidencija anoreksije varira između 0.37 na 100 000 ljudi godišnje, do 1.6 na 100 000. Teško je proceniti pravu učestalost ovog poremećaja, između ostalog jer mnogi ljudi koji od njega pate toga nisu ni svesni ili se problema stide, te ga kriju. Pretpostavlja se da je anoreksija među mladim devojkama zastupljena u učestalosti od 1-2%.
Anoreksija je znatno ređa među muškarcima, i taj odnos iznosi 1 muškarac na 5 do 20 žena. Kod muškaraca je početak na ranijem uzrastu nego kod žena. Poremećaj često počinje negde oko 12. godine života. Kod devojaka se obično pojavljuje u adolescenciji, najčešće između 16. i 17. godine. Započinje tako što, najčešće, malo punija devojka počinje da drži restriktivne dijete. Glavni psihološki problemi su strah od debljine i neprekidna potreba za održavanjem male telesne težine. Tipično je da ove devojke imaju iskrivljenu sliku svoga tela, da veruju da su debele bez obzira što ih okolina i ogledalo uveravaju u suprotno.
Anoreksija i simptomi ovog poremećaja ishrane
Glavni klinički simptomi su telesna težina 25% manja od standardne, amenoreja (izostanak menstruacije) i intenzivna želja za mršavošću.
Amenoreja je jedan od važnih pratećih simptoma anoreksije. Javlja se ubrzo nakon rapidnog gubljenja telesne mase, a čak kod petine klijentkinja prethodi gubitku telesne težine. Takođe se javlja i gubitak seksualne želje.
Somatski simptomi su takođe prateći elementi anoreksije: osobe snižene telesne mase su posebno osetljive na hladnoću, često imaju zatvor i nizak krvni pritisak, srce im usporeno radi, a telesna temperatura je nešto snižena u odnosu na prosek.
Anoreksija i fatalne posledice
Iako osobe koje pate od poremećaja ishrane zanemaruju uznemirujuć podatak koji kaže da ovi poremećaji mogu imati fatalan ishod, činjenica je da poremećaji ishrane mogu dovesti do smrti. Izmerena prosečna stopa smrtnosti od ovih poremećaja je prilična i veća u slučaju anoreksije nego u slučaju bulimije. Stopa smrtnosti od anoreksije je dvanaest puta veća od mogućnosti fatalnog ishoda povezane sa svim ostalim uzrocima smrti u uzorku devojaka od 15 do 24 godine starosti. Prema pojedinim statistikama, skoro polovina svih tinejdžerki podleže nezdravim navikima u ishrani, preterano posti, preskače obroke ili povraća s ciljem održanja vitke linije. Posebno je unemirujuć statistički podatak koji ukazuje na to da oko 20% svih osoba pogođenih anoreksijom završi svoj život prerano zbog narušenog zdravlja koje je posledica ovog poremećaja ishrane. Budući da je depresija ustanovljena kod barem polovine anoreksičnih osoba, samoubistvo je takođe jedan od uzroka preranog završetka života osoba koje pate od ovog poremećaja.
Naslednost poremećaja ishrane
Iako se od pedesetih godina prošlog veka vode mnoge studije poremećaja ishrane, ne postoji opšta saglasnost oko toga da li su sredinski ili genetski faktori bitniji za javljanje predispozicije za razvoj poremećaja ishrane. Najveći broj studija je uključivao porodični kontekst i utvrđeno je da je rizik za javljanje anoreksije kod rođaka anoreksične ispitanice do 11.4 puta veći nego u kontrolnoj grupi. Takođe, rizik za javljanje bulimije kod rođaka bulimične ispitanice je veći nego u kontrolnoj grupi, no samo 3.7 puta. One studije koje upućuju na genetiku su pronašle da je je znatno veća mogućnost da je će oba jednojajčana blizanca razviti anoreksiju, od mogućnosti da će je razviti oba dvojajčana blizanca ili dve sestre. Naime, jednojajčani blizanci imaju istu genetiku, dok dvojajčani dele samo 50% genetskih osobina, isto koliko i braća i sestre koji nisu rođeni u isto vreme. Međutim, jednojajčani blizanci uglavnom imaju jake i specifične veze tokom odrastanja, pa se kaže da dele i više sredinskih faktora od dvojajčanih blizanaca. S obzirom na sveukupne podatke dobijene istraživanjima, studije koje su se bavile ispitivanjem naslednih faktora kod anoreksije došle su do zaključka da je kod jednojajčanih blizanaca naslednost anoreksije procenjena na oko 70%.
Anoreksija i njeni psihološki korelati
Anoreksija je povezana i s određenim crtama ličnosti. Naime, od anoreksije često obolevaju osobe koje su psihološki skučene, zatvorene, sklone da sebi zabranjuju zadovoljstvo, emocije, želje i veze s drugima, osobe koje su sklone preteranoj kontroli i samokontroli.
Među ostalim psihološkim faktorima, prema Bruh, ističe se poremećaj telesne sheme. Anoreksični klijenti su, prema ovoj autorki, obuzeti uspostavljanjem kontrole nad osećajem identiteta i efikasnosti s neprekidnom potrebom za mršavošću kao ishodištem tog napora.
Bruh je takođe sugerisala prisustvo tri predisponirajuća faktora za pojavu anoreksije:
1. problemi dijete u ranom životnom dobu
2. roditelji koji su preokupirani hranom
3. konstelacija porodičnih odnosa koja ostavlja dete bez jasnog osećanja identiteta.
Porodična terapija vidi osobu s poremećajem ishrane kao identifikovanog pacijenta (IP), koji nosi simptome u funkciji očuvanja poljuljanog i nestabilnog porodičnog sistema. Na predsvesnom nivou, veoma često svi članovi porodice održavaju problem identifikovanog pacijenta, jer neretko izgleda kao da bi se ceo sistem porodice raspao kada tog problema više ne bi bilo. Tamo gde su ljubav i razumevanje u porodičnim odnosima prošlost, problemi ljude mogu i dalje da drže na okupu. Nažalost, često najranjiviji članovi, dakle – deca, postaju (a ponekada i dugo ostaju) kohezivni faktor održavanja nestabilnog porodičnog sistema.
Upravo iz navedenih razloga je porodična terapija dobar izbor za lečenje poremećaja ishrane – jer se smatra da poremećaji ishrane (posebno anoreksija i bulimija među njima) zapravo bolesti porodice. U okviru porodične terapije radi se na reorganizaciji patoloških odnosa i uspostavljanu zdravijih granica i funkcionalnijih obrazaca ponašanja, kao i na redefinisanju uloga i funkcija koje članovi porodice nose. Nakon takvog rada, simptom uglavnom izgubi na važnosti, budući da se ceo porodični sistem reorganizuje i stabilizuje.
Za zakazivanje skajp seansi
obratite se porukom na:
office@psihoterapijsketeme.rs
» Get Skype, call free!
Pravila o preuzimanju tekstova
Ukoliko želite da preuzimate tekstove s ovog sajta, potrebno je da prethodno stupite u kontakt sa mnom putem navedenog mejla ili broja telefona.
Ako se dogovorimo o postavljanju teksta na vaš blog, trebalo bi da sadrži sve unutrašnje linkove ka mom sajtu, naveden i linkovan izvor i moj potpis linkovan ka mojoj biografiji na ovom sajtu.
Anoreksija
Anoreksija nervoza – poremećaj ishrane
Anoreksija nervoza je jedan od najučestalijih i najopasnijih poremećaja ishrane. Ona predstavlja treći najučestaliji mentalni poremećaj među adolescentima i najveći je uzročnik smrtnosti među svim mentalnim poremećajima.
U polju poremećaja ishrane, anoreksija nervoza je izdvojena kao poseban poremećaj tek u prošlom veku, mada je o njoj pisao još Vilijem Gal 1868. godine. Anoreksija je već tada bila povezivana sa psihološkim uzrocima, potrebom za restriktivnim održavanjem telesne težine i uticajem porodice.
Karakteristična uverenja i ponašanja koja su u sprezi s ovim problemom bila su razlog za izdvajanje poremećaja kao posebnog. Na sličan način su opisana uverenja i ponašanja osoba koje su manifestovale bulimično ponašanje. Međutim, razlike između ova dva poremećaja ishrane su već na prvi pogled očigledne. Različita je struktura ličnosti osobe koja će se ponašati asketski i odbijati hranu i one koja će se ponašati impulsivno, te nekontrolisano unositi hranu, ne bi li je kasnije jednako nekontrolisano iz sebe izbacila.
Anoreksija nervoza – učestalost i začeci poremećaja
Prosečna učestalost anoreksije među mladim devojkama je oko 0.3%. Prema Kendelu, prosečna incidencija anoreksije varira između 0.37 na 100 000 ljudi godišnje, do 1.6 na 100 000. Teško je proceniti pravu učestalost ovog poremećaja, između ostalog jer mnogi ljudi koji od njega pate toga nisu ni svesni ili se problema stide, te ga kriju. Pretpostavlja se da je anoreksija među mladim devojkama zastupljena u učestalosti od 1-2%.
Anoreksija je znatno ređa među muškarcima, i taj odnos iznosi 1 muškarac na 5 do 20 žena. Kod muškaraca je početak na ranijem uzrastu nego kod žena. Poremećaj često počinje negde oko 12. godine života. Kod devojaka se obično pojavljuje u adolescenciji, najčešće između 16. i 17. godine. Započinje tako što, najčešće, malo punija devojka počinje da drži restriktivne dijete. Glavni psihološki problemi su strah od debljine i neprekidna potreba za održavanjem male telesne težine. Tipično je da ove devojke imaju iskrivljenu sliku svoga tela, da veruju da su debele bez obzira što ih okolina i ogledalo uveravaju u suprotno.
Anoreksija i simptomi ovog poremećaja ishrane
Glavni klinički simptomi su telesna težina 25% manja od standardne, amenoreja (izostanak menstruacije) i intenzivna želja za mršavošću.
Amenoreja je jedan od važnih pratećih simptoma anoreksije. Javlja se ubrzo nakon rapidnog gubljenja telesne mase, a čak kod petine klijentkinja prethodi gubitku telesne težine. Takođe se javlja i gubitak seksualne želje.
Somatski simptomi su takođe prateći elementi anoreksije: osobe snižene telesne mase su posebno osetljive na hladnoću, često imaju zatvor i nizak krvni pritisak, srce im usporeno radi, a telesna temperatura je nešto snižena u odnosu na prosek.
Anoreksija i fatalne posledice
Iako osobe koje pate od poremećaja ishrane zanemaruju uznemirujuć podatak koji kaže da ovi poremećaji mogu imati fatalan ishod, činjenica je da poremećaji ishrane mogu dovesti do smrti. Izmerena prosečna stopa smrtnosti od ovih poremećaja je prilična i veća u slučaju anoreksije nego u slučaju bulimije. Stopa smrtnosti od anoreksije je dvanaest puta veća od mogućnosti fatalnog ishoda povezane sa svim ostalim uzrocima smrti u uzorku devojaka od 15 do 24 godine starosti. Prema pojedinim statistikama, skoro polovina svih tinejdžerki podleže nezdravim navikima u ishrani, preterano posti, preskače obroke ili povraća s ciljem održanja vitke linije. Posebno je unemirujuć statistički podatak koji ukazuje na to da oko 20% svih osoba pogođenih anoreksijom završi svoj život prerano zbog narušenog zdravlja koje je posledica ovog poremećaja ishrane. Budući da je depresija ustanovljena kod barem polovine anoreksičnih osoba, samoubistvo je takođe jedan od uzroka preranog završetka života osoba koje pate od ovog poremećaja.
Naslednost poremećaja ishrane
Iako se od pedesetih godina prošlog veka vode mnoge studije poremećaja ishrane, ne postoji opšta saglasnost oko toga da li su sredinski ili genetski faktori bitniji za javljanje predispozicije za razvoj poremećaja ishrane. Najveći broj studija je uključivao porodični kontekst i utvrđeno je da je rizik za javljanje anoreksije kod rođaka anoreksične ispitanice do 11.4 puta veći nego u kontrolnoj grupi. Takođe, rizik za javljanje bulimije kod rođaka bulimične ispitanice je veći nego u kontrolnoj grupi, no samo 3.7 puta. One studije koje upućuju na genetiku su pronašle da je je znatno veća mogućnost da je će oba jednojajčana blizanca razviti anoreksiju, od mogućnosti da će je razviti oba dvojajčana blizanca ili dve sestre. Naime, jednojajčani blizanci imaju istu genetiku, dok dvojajčani dele samo 50% genetskih osobina, isto koliko i braća i sestre koji nisu rođeni u isto vreme. Međutim, jednojajčani blizanci uglavnom imaju jake i specifične veze tokom odrastanja, pa se kaže da dele i više sredinskih faktora od dvojajčanih blizanaca. S obzirom na sveukupne podatke dobijene istraživanjima, studije koje su se bavile ispitivanjem naslednih faktora kod anoreksije došle su do zaključka da je kod jednojajčanih blizanaca naslednost anoreksije procenjena na oko 70%.
Anoreksija i njeni psihološki korelati
Anoreksija je povezana i s određenim crtama ličnosti. Naime, od anoreksije često obolevaju osobe koje su psihološki skučene, zatvorene, sklone da sebi zabranjuju zadovoljstvo, emocije, želje i veze s drugima, osobe koje su sklone preteranoj kontroli i samokontroli.
Među ostalim psihološkim faktorima, prema Bruh, ističe se poremećaj telesne sheme. Anoreksični klijenti su, prema ovoj autorki, obuzeti uspostavljanjem kontrole nad osećajem identiteta i efikasnosti s neprekidnom potrebom za mršavošću kao ishodištem tog napora.
Bruh je takođe sugerisala prisustvo tri predisponirajuća faktora za pojavu anoreksije:
1. problemi dijete u ranom životnom dobu
2. roditelji koji su preokupirani hranom
3. konstelacija porodičnih odnosa koja ostavlja dete bez jasnog osećanja identiteta.
Porodična terapija vidi osobu s poremećajem ishrane kao identifikovanog pacijenta (IP), koji nosi simptome u funkciji očuvanja poljuljanog i nestabilnog porodičnog sistema. Na predsvesnom nivou, veoma često svi članovi porodice održavaju problem identifikovanog pacijenta, jer neretko izgleda kao da bi se ceo sistem porodice raspao kada tog problema više ne bi bilo. Tamo gde su ljubav i razumevanje u porodičnim odnosima prošlost, problemi ljude mogu i dalje da drže na okupu. Nažalost, često najranjiviji članovi, dakle – deca, postaju (a ponekada i dugo ostaju) kohezivni faktor održavanja nestabilnog porodičnog sistema.
Upravo iz navedenih razloga je porodična terapija dobar izbor za lečenje poremećaja ishrane – jer se smatra da poremećaji ishrane (posebno anoreksija i bulimija među njima) zapravo bolesti porodice. U okviru porodične terapije radi se na reorganizaciji patoloških odnosa i uspostavljanu zdravijih granica i funkcionalnijih obrazaca ponašanja, kao i na redefinisanju uloga i funkcija koje članovi porodice nose. Nakon takvog rada, simptom uglavnom izgubi na važnosti, budući da se ceo porodični sistem reorganizuje i stabilizuje.
Piše: Renata Senić
Povezane teme: